(9) Rembrandt

LET OP:

Ciril Emil Bavčar exposeert van 27 oktober 2016 tot en met zondag 6 november 2016 in 's Landshuis, Steenstraat 37 te Hulst.

Tal van gebeurtenissen zijn, bewust of onbewust, van invloed op de werken van een kunstenaar.  Dat geldt ook voor Ciril Bavčar. Hij  is een schilder-beeldhouwer die een bewogen leven achter de rug heeft, daarover vertelt hij in zijn nog te verschijnen boek Dicht bij mijn ziel. Een terugkerend element in zijn leven vormen dromen of visioenen, het verschil daartussen is niet altijd even duidelijk. Hieronder volgt zo'n belevenis over Rembrandt.

Op een goede nacht droomde Ciril, totaal onverwacht, over de schilder Rembrandt. Deze was aan het werk met een groep leerlingen waarvan Ciril ook deel uitmaakte. Rembrandt gaf hun de opdracht om op dezelfde manier te schilderen zoals hij altijd schilderde. De opdracht was om een portret te schilderen naar een vrouwelijk model. Alle leerlingen gingen met optimale concentratie aan de slag en op een gegeven moment was het zelfs zo stil in het atelier dat je een speld kon horen vallen. Rembrandt liep ondertussen heen en weer en keek of zijn leerlingen het wel goed deden. Ook Ciril concentreerde zich optimaal op het model en het leek goed te gaan, maar op een gegeven moment maakte hij een fout en hij wist niet hoe hij deze kon herstellen. Met pijn in zijn hart en vol woede verliet hij daarop het atelier, rende door de gang naar buiten en maakte zich zo snel mogelijk uit de voeten. Rembrandt liep hem echter achterna en schreeuwde tegen hem dat hij onmiddellijk terug moest komen, anders zou hij hem wat aandoen. Dat hielp niet veel, want Ciril bleef doorrennen altijd nog met pijn in zijn hart. Daarna werd hij wakker.

Een nacht later beleefde Ciril een vervolg op zijn vorige droom. Hij was toch weer teruggekeerd naar het atelier om het portret af te maken. Rembrandt liep opnieuw rond en keek met belangstelling naar het werk van zijn leerlingen. Toen hij bij Ciril was aangekomen, zakte hij plotseling in elkaar en bleef op de grond liggen: hartaanval. Ciril knielde bij hem neer en klemde Rembrandt stevig in zijn armen. Terwijl hij hem zo vasthield, keek Rembrandt hem aan en zei: "Ciril, ik zou graag willen dat jij al mijn onvoltooide werken afmaakt." Vervolgens sloot hij zijn ogen, blies zijn laatste adem uit en stierf in Cirils armen. Deze bleef achter in opperste verbazing en verwarring, maar vooral vol verdriet. Hij wist niet wat hij moest beginnen, verliet het atelier en ontwaakte.

In de derde nacht droomde hij verder. Ciril had waanzinnig veel verdriet om het verlies van zijn grote meester en zonder enige aarzeling ging hij aan de slag om aan Rembrandts verzoek te voldoen. Er zat van alles tussen: grote doeken met paarden en vooral veel verschillende portretten, kortom alles wat Rembrandt zelf niet meer had kunnen afmaken. Hoelang hij eraan werkte, bleef onduidelijk, maar op een goede dag hield hij met al de door hem afgemaakte werken een expositie in een onbekend museum. Er was een grote, lange zaal, waarin de schilderijen aan de muren hingen. Ze werden bewonderd door een kritisch publiek. Ciril bewoog zich tussen de mensen en hoorde hun commentaren. De bezoekers wisten niet dat een van zijn leerlingen, hij namelijk, de opdracht had gekregen om Rembrandts werken te voltooien. Opnieuw voelde hij een enorme pijn om het verlies van de meester en hij verliet het museum. En net zoals bij de voorgaande pijnlijke momenten, werd hij wakker.

De dromencyclus achtervolgde hem ook overdag, want de volgende ochtend stond hij op, radeloos van verdriet. Hij was niet in staat om goed na te denken, bewoog zich rusteloos heen en weer en voelde zich een verloren wezen. Hij had een enorme behoefte om met iemand over deze belevenis van gedachte te wisselen. Misschien moest hij naar een psycholoog gaan en hem om raad vragen over wat hij moest doen. In deze toestand ging hij die morgen naar de academie om zijn schilderslessen te vervolgen. Een van de andere cursisten had direct in de gaten dat er iets mis was met hem en vroeg naar wat er aan de hand was, hij keek namelijk zo bedroefd. Ciril reageerde totaal niet en deed er het zwijgen toe. Hij besloot het aan zijn leermeester te gaan vertellen en hem om raad te vragen. Hij wilde weten wat hij moest aanvangen met zijn dromen over Rembrandt en hoe het nu verder moest met zijn schilderen. "Wat een prachtige dromen," was de reactie van zijn leermeester, "heb je goed kunnen zien met welke technieken Rembrandt schilderde?" Ciril bleef zich verloren voelen.

Toevallig poseerde er die ochtend een vrouwelijk model in het atelier en Ciril moest natuurlijk meteen aan zijn droom denken en besloot van haar een portret te schilderen. Hij zou het doen in de geest van Rembrant. Zonder verder iets te zeggen, ging hij met zijn penselen aan de slag. Alle mentoren liepen die ochtend de ateliers langs om de ontwikkeling van hun leerlingen te bekijken en te bespreken. Bij Ciril aangekomen waren ze onder de indruk van zijn schilderen, net zoals zijn medecursisten. Het resultaat deed sterk aan Rembrandt denken. "Petje af voor dit resultaat Ciril, fantastisch dat je zo kunt schilderen, we leven echter niet meer in de zeventiende, maar in de twintigste eeuw.  Je moet schilderen in de geest van deze tijd, hedendaagse kunst dus." Ondanks dit commentaar had zijn leermeester grote bewondering voor hem en hij wist dat Ciril grote kwaliteiten had en zeer creatief was.

Door dit voorval voelde Ciril zich nog steeds verloren. Nu wist hij het helemaal niet meer en vooral niet hoe hij verder moest. Hij had ook geen zin meer om verder te werken aan zijn portret, verliet het atelier en ging rondkijken in de andere ateliers hoe ze daar aan het schilderen waren. Hij liep rond met een fotografisch geheugen, sloeg dus op wat hij zag om later ook op die manier te gaan schilderen. Want de boodschap van de mentoren was duidelijk geweest. Het was hem niet toegestaan om zijn dromen te volgen.